آتاسؤزو - باغ

باغ باغبان سیز اولماز ، ده وه ساربان سیز 
باغیم وار باغیم وار ، تومان باغی ؟ 
باغبان پاخیل اولماسا ، باغ دوواری نئینر؟ 
*

وطن یعنی چه؟ - علیرضا شجاع پور

وطن یعنی چه، یعنی دشت صحرا؟                                                     
وطن یعنی چه، یعنی رود دریـــــــا؟
وطن یعنی چه، یعنی باغ، بیشـــــه؟                                                      

وطن یعنی چه، یعنی کشت، ریشــه؟
وطن یعنی چه، یعنی شهر، خانه؟                                                     

وطن یعنی چه، یعنی آب، دانــــه؟
وطن یعنی چه، یعنی کار، پیشـــــه؟                                                   

وطن یعنی چه، یعنی سنگ، تیشه؟
وطن یعنی همه آب و همه خاک                                                 
وطن یعنی همه عشق و همه پاک
به گاه شیرخواری گاهواره                                                 
به روز و درد پیری، عین چاره
وطن یعنی پدر، مادر، نیاکان                                                 
به خون و خاک بستن عهد و پیمان
وطن یعنی هویت، اصل، ریشه                                                
سرآغاز و سرانجام همیشه
وطن یعنی محبت، مهربانی                                                
نثار هر که دانی و ندانی
وطن یعنی نگاه هموطن دوست                                                 
هر آنجایی که دانی هموطن اوست
وطن یعنی قرار بیقراری                                                  
پرستاری، کمک، بیمارداری
وطن یعنی هوای کوچه ی یار                                                
در آن کو دل شکستن های بسیار
نگاهی زیرچشمی، عاشقانه                                                
به کوچه آمدن با هر بهانه
وطن یعنی غم همسایه خوردن                                                 
وطن یعنی دل همسایه بردن
وطن یعنی زلال چشمه ی پاک                                                 
وطن یعنی درخت ریشه در خاک
ستیغ و صخره و دریا و هامون                                                  
ارس، زاینده رود، اروند، کارون
دنا، الوند، کرکس، تاق بستان                                                  
هزار و قافلانکوه و پلنگان
وطن یعنی بلندای دماوند                                                
شکیبا، دل در آتش، پای در بند
وطن یعنی شکوه اشترانکوه                                                 
به دریای گهر استاده نستوه
وطن یعنی سهند صخره پیکر                                                 
ستیغ سینه در سنگ تمندر
***
وطن یعنی وطن استان به استان                                                
خراسان، سیستان، سمنان، لرستان
کویر لوت، کرمان، یزد، ساری                                                 
سپاهان، هگمتانه، بختیاری
طبس، بوشهر، کردستان، مریوان                                                
دو آذربایجان، ایلام، گیلان
سنندج، فارس، خوزستان و تهران                                                 
بلوچستان و هرمزگان و زنجان
وطن یعنی سرای ترک با پارس                                                
وطن یعنی خلیج تا ابد فارس
بهشتی چشم را گسترده در پیش                                                 
ابوموسی و مینو، هرمز و کیش
وطن یعنی همه سازندگی ها                                                 
رهایی از تمام بندگی ها
بریدن دست غیر از گردن نفت                                                 
صلای صبح ملی نفت
وطن یعنی ز هر ایل و تباری                                                 
وطن را پاسبانی، پاسداری
وطن یعنی دلیر و گرد با هم                                                
وطن یعنی بلوچ و کرد با هم
وطن یعنی سواران و سواری                                                 
لر و کرد و یموت و بختیاری
همه یک جان و یک دل بودن ما                                                  
به دامان وطن آسودن ما
وطن یعنی دلی از عشق لبریز                                                  
گره باف ظریف فرش تبریز
وطن یعنی هنر یعنی سپاهان                                                  
حریر دستباف فرش کاشان
وطن یعنی کتیبه در دل سنگ                                                  
تمدن، دین، هنر، تاریخ، فرهنگ
وطن یعنی همه نیک و بهنجار                                                 
چه پندار و چه گفتار و چه کردار
وطن یعنی شب رحمت ، شب قدر                                                
شب جوشن، شب روشن، شب بدر
وطن یعنی هم از دور و هم از دیر                                                
سده، نوروز، یلدا، مهرگان ، تیر
وطن یعنی جلال مانده جاوید                                                  
ستون و سر ستون تخت جمشید
هزاران نقش و خط مانده در یاد                                                
صبا، کلهر، کمال الملک، بهزاد
نکیسا، باربد، افسانه و چنگ                                               
سرود تیشه ی فرهاد در سنگ
سر و سرمایه های سرفرازی                                                 
ابوریحان و خوارزمی و رازی
به اوج علم و دانش رهنوردی                                                 
ابونصر، ابن سینا، سهروردی
به بحر عشق و عرفان ناخدایی                                                  
عراقی، رودکی، جامی، سنایی
وطن یعنی به فرهنگ آشنایی                                                 
در لفظ دری را دهخدایی
وطن یعنی جهانی در دل جام                                                
وطن یعنی رباعیات خیام
وطن یعنی همه شیرین کلامی                                                 
عفاف عشق در شعر نظامی
وطن یعنی نگاه مولوی سوز                                                 
حضور نور در شمس شب و روز
وطن یعنی پیام پند سعدی                                                 
زبان پیوسته در پیوند سعدی
وطن یعنی هوا و حال حافظ                                                 
شکوه باور اندر فال حافظ
وطن یعنی تبیره، دمدمه، کوس                                                 
طلوع آفتاب شعر از طوس
وطن یعنی شب شهنامه خواندن                                                
سخن چون رستم از سهراب راندن
وطن یعنی رهایی زآتش و خون                                                  
خورش کاوه و خشم فریدون
وطن یعنی زبان حال سیمرغ                                                
حدیث یال زال و بال سیمرغ
وطن یعنی امید نا امیدان                                                
خروش و ویله گرد آفرینان
وطن یعنی لگام و زین و مهمیز                                                
سواران قران و رخش و شبدیز
وطن یعنی گرامی مرز تا مرز                                                
وطن یعنی حریم گیو و گودرز
وطن یعنی دل و دستی در آتش                                                
روان و تن، کمان و تیر آرش
وطن یعنی شبح یعنی شبیخون                                           
وطن یعنی جلال الدین و جیحون
وطن یعنی به دشمن راه بستن                                           
به اوج آریو برزن نشستن
وطن یعنی دو دست از جان کشیدن                                                  
به تنگشتان و دشتستان رسیدن 
زمین شستن ز استبداد و از کین                                                 
به خون گرم در گرمابه ی فین
وطن یعنی اذان عشق گفتن                                                
وطن یعنی غبار از عشق رفتن
نماز خون به خونین شهر خواندن                                                 
مهاجم را ز خرمشهر راندن
سپاه جان به خوزستان کشیدن                                                 
شهادت را به جان ارزان خریدن
وطن یعنی هدف یعنی شهامت                                                
وطن یعنی شرف یعنی شهادت
وطن یعنی شهید، آزاده، جانباز                                                
شلمچه، پاوه، سوسنگرد، اهواز
وطن یعنی شکوه سرفرازی                                                 
وطن یعنی ز عالم بی نیازی
وطن یعنی گذشته، حال، فردا                                                 
تمام سهم یک ملت ز دنیا
وطن یعنی چه آباد و چه ویران                                                 
وطن یعنی همین جا، یعنی ایران
*
شاعر : علیرضا شجاع پور
*

آتاسؤزو - بالا

بالانین دیرناغینا داش دیسه ، آنانین جانی چیخار
*
بالام بادام دیر ، بالاسی بادامین ایچی
*
بالالی قوش بال یئمز
*
بالا بالدان شیرین دی
*

آتاسؤزو - آج


آج آدام ، داش دا یئیه ر
منظور کسی که گرسنه است هر چی دم دستش بیاید می خورد
*
آج قولاغیم ، دینج قولاغیم
گرسنه بمانم و منت هیچ کس را نکشم
*
آج دئیه ر دویمارام ، توخ دئیه ر آجمارام
گرسته فکر می کند سیر نخواهد شد و سیر فکر می کند گرسنه نخواهد شد
*
آج ائله بیلر هامی آجدیر
کافر همه را به کیش خود پندارد
*
آج قال ، دیله نچی اولما
گرسنه بودن ، بهتر از گدا بودن است
*
آج قالماق ، بورجلو قالماقدان یاخجی دیر
گرسنه ماندن ، بهتر از بدهکار ماندن است
*
آج قارین ، الله تانیماز
شکم گرسنه ، خدا را نمی شناسد
*
آج گؤزون قارنی دویماز
چشم حریص و گرسنه سیر نمی شود
*
آج نه اولسا یئیه ر ، آجییان نه اولسا دئییه ر
گرسنه هر چه به دستش بیافتد می خورد و کسی که جانش رنجید هر چی به دهانش بیاید می گوید

آتاسؤزو - ائششک


1- ائششه ک آرپادان پیخدی ، آت سامانا حسرت دیر  . خر جو می خورد و اسب در حسرت کاه است . 
 
۲ - ائششه کین بورنوزو اولسایدی ، ووروب کندی ییخاردی . اگر خر شاخ داشت . می زد و روستا را ویران می کرد . 

۳ - ائششه که چاخیر وئرسن ، پالانی سویا وئره ر . اگر به خر چاخیر ( نام نوعی مشروب الکلی ) بدهی پالان را به آب می دهد . 

۴ - ائششه یه قیزیل نوختا وورساندا ، گئنه ده ائششه کدیر .   به خر افسار طلا هم ببندی ، همان خر است . 

۵ - ائششه یه گوجو چاتمیر ، پالانین تاپدیر .  زورش به خر نمی رسه ، پالونشو می زنه . 

۶ - ائششه ک مین ، پیادا قالما . سوار بر خر بودن ، بهتر از پیاده ماندن است . 

۷ - ائششه یین داما چیخاردان ، اندیرمه سینی ده بیلیر . کسی که خرش را پشت بام می برد ، باید پایین آوردنش را هم بلد باشد . 

۸ - ائششه یی کؤرپودن کئچدی . خرش از پل گذشت . 

۹ - ائششه یین آنقیردیغی ، اؤزونه خوش گلیر .  عرعر خر به گوش خودش خوش است . 

۱۰ - ائششه یین پالانی اؤزونه یوک اولماز . پالون خر سربار خودش نیست . 
*

آتاسؤزو - مین

مین قاپی نین دوزون دادان ، بیر قاپی دا بند اولماز 
مین درد وار ، مین درمان 
مین ائشیت ، بیر دانیش 
مین اولدوز وار ، بیردانا آی 
مین دره نین سویونو بیر بیرینه قاتیر

آتاسؤزلری ، ترکی سنقری ، ترکی آذربایجانی ، فارسی


۱ - دادا آزاله٫ ننه آزاله٫ آرسنه چخمي گل آلاله (دده آزالا=پئه ين٫ ننه آزالا٫ آراسيندان چيخميش آلالا گولو) پدر مدفوع چارپایان٫ مادر هم مانند مدفوع چارپایان٫ ولی از این میان گل آلاله بیرون آمده است

۲ - داداسنه نه گلي دردم٫ كه اوشاق نه نمه گلاوي توتم (ددهسيندن نه گولو درديم٫ كى اوشاقدان نمه گولابى توتام) از پدرش چه گلی چیدم که از بچه اش چه گلابی بگیرم


۳ - داداسيني گورمىييدم٬ ننه سي غصه سنه نه اويلردم (دده سينى گؤرمه يه يديم٫ ننه سى غوصسه سيندن اؤله رديم) اگر پدرش را نمی دیدم از غصه مادرش می مردم


۴ - داش آت٫ تا قولو آچه سي (داش آت٫ تا قولون آچيلسين) سنگ پرت کن تا دستت باز شود


۵ - داش ايوز يرنه آغردي (داش اؤز يئرينده آغيردير) سنگ در جای خودش سنگین است 


۶ - داغ يخلمه سي٫ دره دولمز (داغ ييخيلماسا٫ دره دولماز) تا کوه خراب نشود دره پر نمی شود 


۷ - درد بيجه اوسي٫ چكماغي آسان اولي (درد بيرجه اولسا٫ چكمه يى آسان اولار) درد اگر یکی باشد تحملش آسان می شود


۸ - درد گلي خروارنه٫ توكلي مثقالنه (درد گلر خروارينان٫ تؤكوله ر ميثقالينان) درد با خروار می آید به مثقال مىرود 


۹ - دري گذري ديوشي دباخانه يه (درىنين گوذرى=يولو دوشوب دبباخانايا-دريچىيه) گذر پوست به دباغ خانه می افتد


 ۱۰ - دريا ايت آغزينه پيس اولمز (دريا=دنيز ايت آغزيندان پيس اولماز) دریا به پوز سگ نجس نمی شود


۱۱ - دنيا قويرغي اوزنني (دونيا قويروغو اوزوندور) دم دنیا بلند است 


 ۱۲ - دنيا مالي٫ دنيايه غالي (دونيا مالى٫ دونيايا قالار) مال دنیا به دنیا می ماند 


۱۳ - دنياني يا حريف يه ير٫ يا ظريف (دونيانى يا حريف يئيه ر٫ يا ظريف) دنیا را یا حریف (گردن کلفت) می خورد یا ظریف (به طنازی)


۱۴ - دوز جالَننی (دوز جالاندى) نمک ریخت (بچه ای که می افتاد)


 ۱۵ - دوس اوري كه يغله دري٫ دشمن گيوله دري (دوست اودور كى ييغلادار٫ دوشمن گولدوره ر) دوست آنست که می گریاند ولی دشمن میخنداند 


۱۶ - دوس اوری که سنی ییغلدره٬ دوشمن اوری که سنی گویلدره (دوست اودور كى سنى ييغلادا٬ دوشمن اودور كى سنى گولدوره) دوست آنست که ترا بگریاند و دشمن آنست که ترا بخنداند 


۱۷ - دوست دوستي بيجه پؤت (پيوت؟) قوزنه ايسر (دوست دوستو بيرجه پوك قوزونان ايسته ر) دوست دوست را حتی با یک گردوی پوک می خواهد


۱۸ - دونه (دووه) يوكنه يير (دوه يوكوندن يئيه ر) شتر از بارش می خورد


۱۹ - دوه يه ديره له: بالاو تاپلمي٫ ديري: يوكم آغر اولي (دوهيه دئديلر: بالان تاپيلميش٫ دئدى: يوكوم آغير اولار) به شتر گفتند بچه ات بدنیا آمد گفت بارم سنگین تر شد


۲۰ - دووه ئو غلن جاغ كل آلي دوماغي اشكاردي (؟)


۲۱ - ديام اركيدي٫ دياوسه ساغي؟ (دئييره م ارككدير٫ دئييرسن ساغ؟) می گویم نر است می گوئی بدوشش؟ 


۲۲ - ديرله پيشي پوخو درمانىچي ياخچري٫ اوسيني اورتدي (دئدىلر پيشيك پوخو درمان اوچون ياخچىدير٫ اوستونو اؤرتدو) به گربه گفتند مدفوعت برای درمان خوبست روی آنرا پوشاند 


۲۳ - ديسه داشتي كسانوواخ (؟)


۲۴ -ديسه ديرمانچي توغىري (دئيه سن دييرمانچى تويوغودور) انگار مرغ آسیابان است


۲۵ - ديسه ليك لتره ري (دئيه سن ليك ساپىدير) مثل دسته لیک لتره (خیلی لاغر و باریک) است (ليك= پنبه٬ اهرم٬ قيچى در كشتى٬ لتره= وسیله ای برای ریسیدن پشم)


۲۶ - ديلي ايوز گرتنه دويلي (ديلى اؤز ؟ دئييلدير) زبانش دست ؟ خودش نیست


۲۷ - ديه سه كيش٫ كيشميشي توكلي (دئسن كيش٫ كيشميشى تؤكوله ر) بگویی کیش٬ کشمشش می ریزد 


 ۲۸ - ديو ايشي٫ ديوان ايشي (دئو ايشى٫ ديوان ايشى) کار دیو٫ کار دیوان

*
منبع : وبلاک ترکی سنقر

*