گرگ - زنده یاد فریدون مشیری

گفت دانایی که گرگی خیره سر
هست پنهان در نهاد هر بشر
لاجرم جاریست پیکاری سترگ
روز و شب مابین این انسان و گرگ
زور بازو چاره ی این گرگ نیست
صاحب اندیشه داند چاره چیست
ای بسا انسان رنجور و پریش
سخت پیچیده گلوی گرگ خویش
وی بسا زور آفرین مرد دلیر
هست در چنگال گرگ خود اسیر
هر که گرگش را در اندازد به خاک
رفته رفته می شود انسان پاک
هر که از گرگش خورد هردم شکست
گر چه انسان می نماید گرگ هست
وآنکه با گرگش مدارا می کند
خلق و خوی گرگ پیدا می کند
در جوانی جان گرگت را بگیر
وای اگر این گرگ گردد با تو پیر
روز پیری گرچه باشی همچو شیر
ناتوانی در مصاف گرگ پیر
مردمان گر یکدگر را می درند
گرگهاشان رهنما و رهبرند
این که انسان هست اینسان دردمند
گرگها فرمانروایی می کنند
آن ستمکاران که با هم محرمند
گرگهاشان آشنایان همند
گرگها همراه وانسانها غریب
با که باید گفت این حال عجیب

آزادی - زنده یاد فریدون مشیری

پشه ای در استکان آمد فرود
تا بنوشد آنچه واپس مانده بود
کودکی-از شیطنت- بازی کنان،
بست با دستش دهان استکان!
پشه دیگر طعمه اش را لب نزد
جست تا از دام کودک وارهد
خشک لب، میگشت و حیران، راه جو
زیر و بالا، بسته هر سو، راه او
روزنی میجست در دیوار و در
تا به آزادی رسد بار دیگر
هر چه بر جهد و تکاپو میفزود
راه بیرون رفتن از چاهش نبود
آنقدر کوبید بر دیوار سر
تا فرو افتاد خونین بال و پر
جان گرامی بود و آن نعمت لذیذ
لیک آزادی گرامی تر ، عزیز

یا مولا دلم تنگ اومده

برخیز که عاشقان به شب راز کنند
گرد در و بام دوست پرواز کنند
هرجا که بود دری به شب بربندند
الا در دوست را که شب باز کنند
یا مولا دلم تنگ اومده
شیشه دلم ای خدا ، زیر سنگ اومده
ای سر تو در سینه هر صاحب راز
پیوسته در رحمت تو بر همه باز
هر کس که به درگاه تو آید به نیاز
محروم ز درگاه تو کی گردد باز
یا مولا دلم تنگ اومده
شیشه دلم ای خدا زیر سنگ اومده
غمناکم و از پیش تو با غم نروم
جز شاد و امیدوار و خرم نروم
از درگه همچون تو کریمی
محروم کسی نرفت و من هم نروم
یا مولا دلم تنگ اومده
شیشه دلم ای خدا زیر سنگ اومده
گر من گنه روی زمین کردستم
لطف تو امید است که گیرد دستم
گفتی که به روز عرش گیری دستم
عاجزتر از این مخواه که اکنون هستم
یا مولا دلم تنگ اومده
شیشه دلم ای خدا زیر سنگ اومده

ساقی - فیض کاشانی

دل و دین و عقل و هوشم همه را به آب دادی
ز کدام باده ساقی به من خراب دادی
دل عالمی ز جا شد، چو نقاب بر گشودی
دو جهان به هم برآمد ، چو به زلف تاب دادی
در خرّمی گشودی، چو جمال خود نمودی
ره درد و غم ببستی، چو شراب ناب دادی
همه کس نصیب دارد، ز نشاط و شادی اما
به من غریبِ مسکین، غم بی حساب دادی
ز لب شکر فروشت،دل فیض ها ستانی
نه اجابتم نمودی، نه مرا جواب دادی

آذربایجان - رند تبریزی

در بیان ما را عجم انگاشتند
در نهان همچون خران پنداشتند
ترک ما کردند ترک و گویشش
خاک غفلترا بر آن انباشتند
گرچه ترکان ساختند ایران زمین
پرچم قومی دگر افراشتند
همچو باران بلا نازل شدند
هیچ ظلمی را فرو نگذاشتند
تا که امت را به فرمان در کشند
شیخ قلابی به ما بگماشتند
قلعه بابک چرا ویرانه گشت
خائنین ، تخم خیانت کاشتند
تکه تکه گشت آذربایجان
داغ هجران را به دل بگذاشتند
سروری کردند بر این آب و خاک
هر چه ما کشتیم ، خود برداشتند
قهر کن رندی از این قوم ریا
چونکه جای آشتی نگذاشتند

خانیم ننه - عباس پناهی

ارکین نین یازدیغی نقد خانیم ننه منظومه سینه
بو منظومه نین کاملین آختاریرام
اينسانلار، آجيلاريني ، کدرلريني ، اوره ک سؤزلريني دينله مه يه سيرداش تاپانماياندا ‏و ياخود گؤوره ک اوره کلر ، آجي سؤزلري ائشيديب دؤزه بيلمه ين واخت، يانيقلي ‏اوره کلر، قيريق قلبلر ناله لريني ، رمز و رازلاريني ، داغا ‏‎–‎ داشا خطاباً دئميشلر؛ بونلار دا ‏اينسانلارين اوره ک داغيني ، آجي حاليني ائشيتديکده داريخماييب ، اينسانلارا سيرداش ‏اولموشلار . ‏ حضرت رباب باشينا گلن او دهشتلي فاجيعه ني آنلاتارکن شهيديني داغا بنزه تميش و ‏اونا خطابا آغىسيني ، نووحه سيني سؤيله ميشدير.‏ مسعود سعد سلمان دا ، زينداندا تنهاليغيني ، غميني بير داغلا پايلاشميش ، او اوزون ايللر ‏بويو توتولدوغو حبسده، حبسيه آدلي قصيده سيني يازارکن بير داغ ايلن دردلشميشدير. ‏
‏ موعاصير ادبيياتيميزدا ايسه شهريار آدلي بير بؤيوک شاعير، حئيدر بابا آدلي کيچيک بير ‏داغلا دردلشيب ، عيرفاني ، فلسفي ،ايجتيماعي دوشونجه لريني اونا خطابا دئميشدير . ‏حئيدر بابا ائله بير بؤيوک داغ دئييل آمما شهريارين اونونلا دانيشماسي ، اونا خطاباً ‏عاشيقانه سؤزلريني ، عاريفانه رمزلريني بيان ائتمه سي او داغي ، دونيانين ان يوکسک ‏داغلارىيلا بير سيرايا گتيرميشدير .‏ ‏ حئيدربابا منظومه سي نشر اولدوقدان سونرا نه تکجه ايراندا بلکه بوتون دونيادا سسلندي . ‏اوستاد شهريار ايکينجي حئيدربابا منظومه سىنين بير بندينده حئيدربابايا خطاباً يازميشدي :
"گؤر هاردان من سنه سالديم نفسي ‏ ‏
دئديم قايتار سال عـالمه بو سسي ‏ ‏
سنده ياخشي سيمرغ ائتدين مگسي ‏ ‏
سانکي قاناد وئردين يئله ، نسيمه ‏ ‏
هر طرفدن سس وئرديـلر سسيمه "‏
دوغرودان دا حئيدربابا ، شهريارين سسيني گؤيلره سالدي ، عيسا نفسي کيمي حالسيز ‏جانلاري حالا گتيردي . يوزلرله بنزه تمه لر، ايستيقباللار يازيلدي .اونون ساياغيندا ‏ماهنيلار قوشولدو، قيها اوجالدي. کيم قالمادي کي شهريارين سسينه ، سس وئرمه سين . ‏ حئيدربابا منظومه سي آذربايجان ادبيياتيندا بير دؤنوش نوقطه سي ياراتدي . شاعيرلره بير ‏ايلهام قايناغينا چئويريلدي و حئيدربابا مکتبي آدلانديرا بيله جه ييميز بير مکتبين يارانماسينا ‏يول آچدي. بو يولون داوامچيلاري دا ، حئيدربابايا بنزه تمه لر ، ايستيقباللار و‎…‎‏ يازاراق ياد‏لاردان سيلينيپ آرادان گئتمکده اولان دب ، عادتلريميزي کاغاذ اؤزرينه کؤچوردولر ‏و بئله ليکلده هئچ اولمازسا بو دب ، عادتلرين يازيلي شکيلده گله جک نسيللره چاتدير‏ماغا ناييل اولدولار .‏
بو يولون يولچولاريندان بيري ده خانيم ننه آدلي اثرين يازاني ماکولو شاعير رحمتلی"عباس ‏پناهي" اولدو. خانيم ننه منظومه سي 1358نجي ايلده، تبريزده نشر ائديلميشدير 32 ‏صفحه لي کيتابا اوستاد شئيدا طرفيندن اؤن سؤز يازيلميشدير .اوستاد شئيدا اَوولده حئيدر‏بابا و شهريارين ياراديجيليغي حاققيندا قيسا بير معلومات وئرديکدن سونرا خانيم ننه ‏اثري حاققيندا بئله يازميشدير:" الده اولان مجموعه ميز ده دئمک اولار اوستاد شهرياردان ايستيقبال بير اثردير کي ماکولو گنج شاعيريميز، اؤز ديارىنين عادت وعنعنه لريندن و ‏خانواده ياشاييشيندان ايلهام آليب اؤز ائحساسينی ساده و گؤزه ل شکيلده يازيب‎…"‏ کيتابدا داها سونرا 66 بندي ائحتيوا ائدن خانيم ننه منظومه سي و کيتابين سونوندا دا بير ‏پارا لوغتلر باره سينده ايضاحات وئريلميشدير .‏ شاعير پناهي خانيم ننه اثرينده آنا يوردونون جوغرافي ، تاريخي و س باخيمدان تانيتديرماغا ‏چاليشير . او اؤز عاييله سىنين و ياشاديغي موحيطين آداملارىنين آرزولاريندان سؤز ‏آچير و آنا يوردونون دب و عادتلريندن دانيشير .‏
‏ بو يازيدا سيزينله برابر خانيم ننه اثريني واراقلاييب اوندا يازيلان شئعرلري بير داها گؤزدن‏ گئچيريب بير آيري شکيلده نثر و نظم قاليبينده اوخوياجاييق . ‏
ماکو شهري ايکي داغ آراسيندا يئرلشن بير دره ده سالينميشدير. شهرين شوماليندا يئرلشن ‏قيه آدلي داغ يوخاري گئتديکجه شهرين اوستونه آچيلير . و گون اورتا اذانىنا دک ‏شهرين بير بؤيوک بؤلومونه کؤلگه سالير . شهرين جنوبوندا يئرلشن سبد داغي ايسه او ‏بيري طرفدن شهري اؤز قوينونا آلميشدير . ‏اورارتولاردان قالما داش يازمالاري ، ماکونون تاريخيني 27 يوز ايل بوندان اَووللره آپارير. ‏بو شهر موختليف دؤورلرده آيري - آيري مدنييتلرين بئشييي اولموش ، سنگر کندىنين ‏ياخينليغيندا يئرلشن فرهاد دامي و اورارتو شاهي "روسا " زامانيندان قالان اثرلر ماکونون ‏پارلاق مدنييتيندن سؤز آچيرلار. داها سونرالار ماکو اؤزونه خاص طبيعي حيصارلارلا ‏ايستراتئژيک اهمييت قازانميشدير . صفويلر زامانيندا ماکو قالاسي ايران اوچون نيظامي ‏باخيمدان بؤيوک اهمييته ماليک ايدي . شاه ايسماعيل صفوي و عوثمانلی سولطانی سليم ‏آراسيندا گئدن دؤيوشلر ماکونون ياخينليغيندا يئرلشن چالديران چؤلونده اوز ‏وئرميشدير. نادير شاه زامانيندا بايات ائلي ماکو قالاسيندا يئرلشميشلر و اوزون ايللر بويو ‏بو ائلين باشچيلاري "سردار" آدىيلا ماکودا حؤکومت سورموشلر .‏
‏ شاعير اثريني ياراداندا يوخاريداکي تاريخي و جوغرافي خوصوصييتلري ده نظرده توتموشدور. او کؤچري دورنالارين ياز فصلينده آينا کيمي دوم دورو بولاغلارين قيراغينا يئنيب، ‏سرين سولاريندان ايچمه سيندن شاعيرانه کلمه لرله سؤز آچديقدان سونرا تاريخي ‏واراقلايب و بو قوجا دييارين ايگيدلريندن ياد ائديبدير . داها سونرا شهرين اورتاسيندان ‏گئچن زنگمار چايينا ايشاره ائدره ک بو گؤزه ل بندي قلمه آلميشدير:‏
"شفق وورار زنگماري قـان ائيلر ‏
اوره کلري داغلييار شان-شان ائيلر
بو چمنلر ، عاشيغي يـاردان ائيلر ‏ ‏
بو دوزلرده باخ توپوزلو خـاش خاشا ‏
قايناييبدير، قاريشيبدير، داش- داشا "
گون باتان چاغي شهرين گيره جه يينده کي قره داشلار ، گونشين او جانسيز ‏شوعالاريني ائله اينعيکاس ائتديريرلر کي اوزاقدان باخاندا سانکي او داشلارين اوستونه ‏ياغيش ياغيبدير و ائله بونا گؤره پاريلداييرلار .‏ شاعير شهرين هنده ورينده کي او داشلارين بئله سينه گونش شوعالاريني يانسيتمالاريني ‏آشاغيدا بئله وصف ائتميشدير :‏
"بوز کيمي پاريلدايير قيه ‏داشلاری ‏
مخملدن بزنيب ، داشين باشلاري
چوخ يئمه لي دولما ، فريح آشلاري ‏ ‏
اولدوزلار گئجه لر، گؤز-گؤز آتيرلار ‏ ‏
نيشانلىلار بير- بيرينه چـــاتيرلار "‏
شاعير ياز فصلينده چؤل ، چمنين آل الوان چيچکلرله بزه نمه سيني و لاله دن ، نيلوفردن ‏پالتار گئيمه سيني ، شاعيرانه کلمه لرله بيان ائتديکدن سونرا داغلارين قوينونداکي گؤزه ل جئيرانلارين گزيشمه سيني بو ميصراعلاردا ديله گتيرميشدير :‏
"واردي شومالينـــدا ، قيه داشلاري ‏
نه قشنگ دي ، اوجا داغلار باشلاري
اوزون، گؤزه ل ، قارا تئلي قاشلاري ‏ ‏
گؤزه ل-گؤزه ل وار ماکونون جئيراني ‏ ‏
تاپانمازســـان گر گزه سن ايراني " ‏
بير زامانلار ماکو داغلاريندا ، بول-بول جئيران و باشقا حئيوانلارين ياشاديغيني ائشيديکده ‏آجي بير حيس اوره ييمه دولور . شاعيرين يوخاريداکي بنديني ده اوخوياندا او آجي ‏حيسلر اوز وئردي آمما گئنه ده تک ‏‎–توک بو کيمي حئيوانلارين ديري قالمالاري و ‏بير آز دا طبيعت سئوه نلر طرفيندن حيمايه اولونمالاري اينساني فرحلنديرير.‏ شاعير پناهي زنگمار چايىنين شيريلتىسينا و بو يوردون گؤزه ل قوينوندا يووالايان ‏کهليک ، اؤردک و قازلارين سسلرينه قولاق وئرديکدن سونرا بو گؤزه ل بندي قلمه ‏آلميشدير :‏
‏"تعريف ائديم من سيزه ، سازدا چالين ‏
منيم بو کنديمده بئش اون گون قالين ‏
کوله ش سبدلري، بو ائلــدن آلين ‏ ‏
هئش عؤمرونده، قارا بولاق گؤروبسن ؟ ‏
قوناق اوچون بو قاپيـلاري دؤيوبسن " ‏
چشمه ثريا و آراراتين اتكلريندن جوشان آيري- آيري بولاقلاردان قايناقلانان قره سو و ‏ساري سو چايلاريني گؤرون شاعير نه گؤزه ل ميصراعلارلا وصف ائد ير :‏
‏"قره سولار گلير عوثمان ائلينـدن ‏
ساري سولار، آراراتين بئلينـدن ‏
بو کنديمين ، شوجاع رشید ائلیندن ‏‎
‏ من سنه سؤيله ييم ، اينــان آرخاداش ‏ ‏
يئر- گؤي اولوب بير يئکه الوانلي داش"
‏ سونرا شاعير بو ميصراعلاري يازميشدير :‏
‏"داغ دؤشونده ، واردي کيچيک ائولري ‏
خطرلىدير ، يازدا آخان سئـــللري ‏
ياي گيرنده ، داغا چيخار ائـــللري ‏ ‏
گل بير چيخاق اوبالارا ، يايلاغا ‏
بير باخگيلان ، اويناخلييان دايلاغا"‏
ماکو داغليق بير بؤلگه اولدوغو اوچون تاريخ بويو صوفي ، قلندر و موختليف فيرقه لرين ‏ياشاديغي يئر اولموش . صوفيلر دايماً جماعتين گؤزوندن اوزاق ، تنهاليقدا چيلله ‏ساخلاييب، معبودلارىيلا راز و نيياز ائتميشلر. اونلار عيبادت اوچون داغلارين زيروه سيني ‏، اوجا يئرلري بونا گؤره سئچيرديلر کي معبودلارىيلا داها ياخين اولوب، اونونلا داها تئز ‏علاقه ساخلايا بيله جكلرينه اينانيرديلار .‏ ماکونون پير احمد آدلي کندي اورادا چيلله ساخلييان پيرين آدىيلا مشهور اولموش. علي ‏الله- ي فيرقه سىنين طرفدارلارىنين بعضي لري ده ماکونون قره قويون آدلي ماحاليندا ‏ياشاييرديلار .‏ شاعير پناهي آشاغيداکي ميصراعلاردا بو فيرقه ني بئله تانيتديرير:‏
‏"قره قويون اوتوز ايکي اوبـادير ‏
بوخارينين آدي ، اوردا سوبادير
علي نظرلرينده بير خـــدادير ‏ ‏
اسير گؤزه ل ماته لرين تئللري ‏ ‏
قاريشيب دير بير- بيرينه ائللري"‏
داغلار دييارىنين شاعيري يوردونو قاريش- قاريش گزيب و داغلاريندا اولان گؤزه ‏ليکلري و خوصوصييت لري بير اوستا نققاش کيمي تصويره چکميش٫ او صوبح چاغي ‏قاققيلدايان کهليک سسيندن ، موروووتسيز شيکارچىنين گولـله سسينه قدر شاعيرانه ‏فيرچاسىيلا ايشله ميشدير .‏ قاباقجا دا قيد ائتديييم کيمي ماکونون ايستراتئژيک باخيمدان اهمييتينه گؤره اجنبىلري ‏طاماهلانديريب و بو شهري اله گئچيرمک اوچون دؤنه ‏‎–‎‏ دؤنه هوجوم و يورويوشلر ‏ائتميشلر. ائله بونا گؤره ده بو يوردون ايگيدلري اؤزلريني نيظامي باخيمدان داييماً حاضير ‏شراييطده ساخلاميشلار . اونلار داشلاري بير- بيرلرىنين اوستونه قالاياراق سنگرلر ‏دوزه لتميشلر . شهرين هنده ورينده کي حيصارلار و تاريخي داها اسکي لره قاييدان ‏دامباط خاراباليقلاريندا قالان سنگرلر بو جومله دنديرلر. ‏ شاعير پناهي جوانلارين ايگيدليييندن سؤز آچارکن يازير:‏
‏"تاپانجا آسلانيب جوان بئلينـدن ‏
آرارات دؤيوشونده، تورکين اليندن ‏
شجاعت وار ، آذربايجان ائلينـدن
‏بو جوانلار، چوخلو دؤيوش گوروبلر ‏
سنگر اوچون داشي داشا هؤروبلر
يازين ايکينجي آيىنين سونلارينا ياخينلاشارکن ياييليملار، اوتارماغا اويغون وضعييتده ‏اولورلار. بو واخت مال داوار ساخلايانلار يايلاغا دوغرو حرکت ائتمه يه حاضيرلاشارلار .‏ شاعير کؤچمک زامانىنين چاتماسيني بو گؤزه ل ميصراعلارلا بيان ائتميشدير:‏
‏"ياز گلنده ، داوارلاري ييغــارلار
قيشلاق قاپيلارين ، داشدان تيخارلار
ياواش-ياواش اوبالارا چيخــارلار ‏
نه اسيري سونبول ، بولاق باشيندا ؟ ‏
گئچي اوتلار کمرلرين باشينــدا!"
ماکونون کؤچري ائلاتىنين چوخوسو کورددورلر. مال داواري چوخ اولان بعضي ‏عجملر ده ياز گلنده قيشلاقدان يايلاغا دوغرو کؤچرلر. يوز ايللر بويو گئنيش و يام ‏ياشيل ياييليملارين و اوجا داغلارين اتكلرينده ياشايان بو اينسانلار، اينسان مدنييتينه ديرلي ‏اثرلر بخش ائتمکله ياناشي اؤزلريندن زنگين و بارلي فولکلوريک خزينه ده ياديگار ‏قويموشلار؛ آمماچوخ تاسسوفله ماشينيزمين آغير پنچه سي آلتيندا ازيشديريلن اينسان اوغلونون ‏بيريسي کيمين بو کؤچري ائلاتين اؤزلرينه خاص فولکلور ، دب و عادتلرىنين آرادان ‏گئتمکده اولدوغونون شاهيدىييک . ايندي ماکونون کؤچري ائلاتىنين چوخوسو تاختا‏قاپي اولوب کندلرده و شهرلرين؟ شاعيرين کؤچري ائلاتين قيشلاقدان ، يايلاغا دوغرو کؤچمه لريندن ، اونلارين او گؤزه ل ‏و بوياقسيز ياشاييشلاريندان اوستاليقلا جيزديغي بو گؤزه ل تابلوسونا ديققت يئتيرين :‏
‏"تاماشادير ، ائل چيخاندا يايلاغا ‏
سئل گلنده ، باهار گونو چايلاغا
بير باخ گيلان اويناخلايان دايلاغا ‏
تولالارا ، باخ داوارين يئنينــده ‏ ‏
خوروز ، تويوق وار آتلارين بئلينده "‏
شاعير، ماته آدىيلا آدلانان کؤچري کورد قادينلارىنين رنگ به رنگ گئييملرينه و ‏اونلارين کؤچري ياشاييشيندا روللارينا توخوندوقدان سونرا بو ميصراعلاري يازميشدير: ‏
"سحر چاغي ، چوبان قوزو چيخادير ‏
مقصدلري چمن ، دره ، داغـــادير ‏
چوبان واللاه اؤز ايشينده آغــادير ‏ ‏
باخ چوبانين کورکونه، پاپاغينا ‏ ‏
چاريغينا ، شـالينا چوماغينا "‏
باخين! شاعير چوبانين نه جور گونونو گئچيرديييني نئجه بير سينئما پرده سي کيمي گؤز ‏اؤنونده جانلانديريب :‏
‏"گونده دملير چؤلده گويوم چايىني ‏
او بيليري ، داوارلارين ســايىني ‏
قاپي- قاپي آخشام آلــير پايىني ‏ ‏
خلق ائتمه ييب آللاه چوبانين تايين ‏ ‏
تئز گتيرين يازيق چوبــانين پايين "‏
شاعير ياشاديغي موحيطي وصف ائتديکدن سونرا بو موحيطين بير عوضوو کيمي چوبانين نئجه ‏حيات سوردويوندن دانيشير ، داها سونرا نووبه عاييله سينه چاتير. او ننه سىنين و باباسى‏نين گونده ليک گؤردوکلري ايشلردن ، اونلارين آرزولاريندان سؤز آچير :‏
‏"خانيم ننه داوارلاري جم ائــده ر
سماوري کيشي اوچون دم ائــده ر
شورباسىنين ياغين بير آز کم ائده ر ‏
يوخسول ننه، کاسيب ليغا آغلييار ‏ ‏
بو پيس گونلر، اوره ييني داغلييار"‏
شاعير ننه سىنين گونده ليک گؤردويو ايشلردن دانيشاندا ؛ اونون سحر تئزدن ‏قويونلاري ساغيب ، تنديرده بير گون اَوول آجيدتديغي خميردن قالين ، چؤره ک ‏ياپتيغيندان سؤز آچير٫ داها سونرا :‏
‏"تميزله ييب، کوفته دؤيه ن داشيني
ساللاييب تنديرين اوماج آشيني ‏
آغارميش توکلري، دئيير ياشيني ‏ ‏
باشي تيتره ييري، قددي کماندير ‏ ‏
ياشيني سوروشما، آي قيز آماندير" ‏
بو آرادا او بيري کند قادينلاري کيمي کيشي ايله چييين به چييين چؤل ايشلرينده چابالاييب ‏، چاليشديغيندان يازير . شاعير کند حياتيندان ياخيندان تانيش اولدوغو اوچون کند ‏ياشاييشينين چتينليک لريندن٫ يوخسوللوق و کاسيب ليقدان جيزديغي تابلولار چوخ ‏طبيعي و جانلي گؤرونور:‏
‏"واللاه ! يازيق ننه ياندي ، ياخيندي
بو دونيا دا، کاسيبلارا پاخيــلدي ‏
آدام زامانيندان ، بو ميخ تاخيـلدي ‏ ‏
گرک کاسيب اؤله يا زحمت چـکه ‏ ‏
يا جوت سوره يا آرپا ، بوغدا اکه "‏
داها سونرا شاعير باباسيندان دئيير:‏ سحر چاغي مؤذىنين " قد قامت الصلاه " سسي ايله لبباده سين گئيب نمازيني قيلاردي ، ‏سونرا ياالله دئييب او گونون آغير ايشلريني يئرينه يئتيرمه يه حاضيرلاشاردي .‏ شاعير باباسىنين يايدا ، بيچين واختي قيزغين گونش آلتيندا اوراغينان اوت بيچمه سيني ‏بو ميصراعلاردا جانلانديرميشدير :‏
‏"حاجي بابا ، يايدا بيچين بيچردي ‏
قاتيق ، کوزه سويو، آيران ايچردي
چاريقلارين ، جيريغيني تيکردي
خودوم -خودوم ایستی سویو ایچردی‏ ‏ ‎‏
اوراغينان ، ساري سونبول پيچــردي "‏
بو آرادا قيزغين گونشين آلتيندا ، هر اون باغ بيچديکدن سونرا چوبوغونو چاغلييار، بير ‏آز دينجليب بير تاس آيران ايچيب سرينله ديکدن سونرا گئنه ايشه باشلاردي .‏ شاعير بو تابلويو بير آز شاعيرانه آنلاتديقدان سونرا يازير :‏
"شوخوملاري آياق يالين گزردي ‏
اوزه رلييي تئل باغينـا دوزردي ‏
باليخ کيمي، ســـودا اوزردي ‏ ‏
ساري سودا ، باخ باليغين سـايينا ‏ ‏
قورباغا ، قور قور باجىنين هايينا" ‏
بيچين قورتارديقدان سونرا کوله شلري خرمنده بير يئره يغيب سونرا اؤکوزو وياخود ‏آتينان جئهره قوشوب بوغدا ، آرپاني ، ساماندان آييرد ائده ردي . شاعير باباسىنين ‏ديليندن بو ميصراعلاري قلمه آلميش دير :‏
‏"نالچي گليب ، ناللييارام من سني ‏
قويما قالا بو قوجــانين خرمني ‏
وئررم ييغار آخـوروندا کرمه ني ‏ ‏
يازيخ آتيم دولان جئهره دولاندير ‏ ‏
بوغدا يئلن ، سامانلاري بـولاندير"‏
داها سونرا شاعير ننه سىنين ايستک و آرزولاريندان سؤز آچير. اونون مشهد زييارتينه ‏اولان شووق و عئشقيندن دانيشير . ننه قيش گونلرىنين بيريسينده تنديرين ايستىسينده ‏قيزيشان اريني ديله چکير :‏
‏"گلن يايدا ، من ييغارام خرمني ‏
تلله يه رم ، قاليخلاري ، کرمه ني ‏
آپار زييارته حاجي ! سن ، مني ‏ ‏
منده اولوم مشــهدي ، خانيم ننه ‏ ‏
دوعا ائديم ، سحر ، آخشام من سنه. "‏
مشهده گئدنلرين آدلاريني چکنده هوسله نير ، تله سير قوللاريني او" حرمه "چاتديرسين. ‏آنلارين محببتي ، آرزولاري ، رؤويالاري ، دوعالاري مگر قورتولاندي .‏ شاعير ننه سىنين مئهر آيىنين اون آلتىسيندا قيليشلانميشا گئديب قوربان كسدير مه ‏سيندن ، معبودويلا راز و نيياز ائتمه سيندن ، آرزولاري ، رؤويالاري گرچک لشسين ‏دئيه بير چالييا جيندا باغلاماسيندان دئيير :‏
‏"قره سورمه هر گون چکير قاشينا ‏
سن باخگيلان ، بو آروادين ياشينـا ‏
هر ايل گئده ر قيليشلانميش داشينا ‏ ‏
قوربان کسر، چالىيا جيندا باغلار ‏ ‏
اوزون دايار، قره داشا آغـلار ."
سونرا شاعير يوردونون دب و عادتلريندن دانيشير، نووروز بايراميندان دئيير . نووروز گلنده ‏يئره ايستي نفس گلير. قارين ، بوزون يئريني تزه جه آچان غونچه لر، گوللر آليرلار. شاعير ‏نووروزون گليشيني بو کلمه لرله ترننوم ائتميشدير :‏
‏"نووروز عمي ، بايرامدا گول گتيره ر
آغ شوکوفه ، بياض قاري ايتيـره ر ‏
باهار يئلي ، بوغدالاري يئتيـره ر ‏
ده دم بايرام اوچون ژاکت آلاردي ‏ ‏
کاسيب ليقينان يازيق ده دم چالاردي" ‏
‏ هابئله شاعير او گونلرين تويلاريندان سؤز آچير . قيز، اوغلان بير-بيرلريني سئوسه لر، ‏اوغلان عاييله سي طرفيندن بير آغ ساققال ويا خود آغ بيرچگ ، قيز ائوينه ائلچي گئده ر ‏، قيزعاييله سيندن سؤز آلديقدان سونرا همان گئجه قند سينديريب ، قيزين بارماغينا ‏اوزوك تاخارلار . بوندان سونرا قيز ، اوغلان نيشانلي اولورلار .‏ خينا گئجه سي موشاطه ، گليني بزه ر اونون بارماقلارينا و الىنين ايچينه خينا ياخار . بو ‏گئجه جوانلار ياللي توتوب ، چاليب اويونويارلار .‏
‏"اوزه رلييي سپه ر ، مانقال الينده ‏
تيرمه شالي ، وار، دامادين بئينلده ‏
پونچاقلار آسيليپ گلين تئلينده ‏ ‏
دوواخ چکيب قيرميزي شالدان اوزه ‏ ‏
بير باخگينان ، سورمه لي ، جئيران گؤزه "‏
گلين چيخان گون جوانلار آت چاتديريب ياريشارلار ، تويون قاباغيندا دا خونچالار ‏داشينار .‏
‏"چرچي ، سانجاق مارقا داراغين ساتار ‏
گلين شالين ، آتلي آتينــــان آتار ‏
گومک نن آشپز ، آشلاري قاتــار ‏
گلين تويو ، گؤزه ل اولار، سئـومه لي ‏ ‏
چوخ ياخشىدير ، کتلي تويو گؤرمه لي " ‏
کندلرده اولان تويلاردا هامي دئييب گولر ، شادليق ائده ر ، حتي ديلله نچىلر ده تويدان ‏پايلاريني آلارلار .‏
‏"چالينــان داما دا آغاش بزه رللر ‏
او آغاجا ، نار خورمانی دوزه للر
خوروز تویوق قویون باشی اوزه للر
موطروب چالار سازین پوله رضیرناسین
دولدوررا ، آشینان سائیل کاساسین
‏ طبيعتين رنگ دئيشمه سي ، فصل لرين يئرلريني بير-‏‎ ‎بيرلريله عوض ائتمه سي ‏شاعيرين ياراديجيليغيندا اؤزونه خاص يئري واردير. او اثرىنين موختليف بؤلوملرينده فصل ‏لرين گليشيني گؤزه ل ميصراعلارلا وصف ائتميشدير . بو ميصراعلاردا شاعير پناهي ‏داها چوخ بير ناتوراليست شاعير کيمي گؤرونور. ‏يازدا ايلديريملار شاققيلداييب ، چاخماق کيمي چاخاندا ننه سىنين آرارات داغينا دوغرو ‏دؤنوب باخماسيني بو شکيلده ترننوم ائتميشدير :‏
‏"ايلديريملار ، يازدا چاخماق چالاردي ‏
خانيم ننه ، آراراتا باخـــاردي ‏
بالاغينا قره به زير ياخـــاردي ‏ ‏
قشوولايار، گاميش لاري ، ياغلييار ‏ ‏
داغداغاني گــاميشينان باغليار"
پاييز فصلي گليب چاتاندا طبيعت دون دئييشير بير آيري رنگه دؤنور ، کؤچري دورنالار ‏بو ديياردان او دييارا کؤچرلر. آغاجلارين يارپاقلاري ساراليب تؤکولور .. . کوچه ده ‏آدديملار آلتيندا سسله نن او يارپاقلارين سسي ، ياغيشدان سونراکي او تورپاغين قوخوسو ‏، شاعيرلر اوچون بير ايلهام قايناغي اولورلار .‏ شاعير پناهي پاييزين گليشيني بو ميصراعلاردا جانلانديريب :‏
‏"شلاله لر يئر سينه سين يــارالير
بو ، داغلاري ، دره لــري آرالير ‏
پاييز وقتي ، داغلار آللاه ، سارالير ‏ ‏
ائله بيل قيزيل دير ، تؤکوب داغلارا ‏ ‏
خزه للر تؤکولوب، گؤزه ل باغلارا "‏
قيش فصلينده ايسه هاوا سويودوقدا قوجامان داغلارين باشلاري دا آغارماغا باشلار، دره ‏‎–‎‏ ‏داغلار آغ دون گئييرلر . طبيعت درين بير يوخويا دالار. شاعير قيشين ياخينلاشماسيني ‏ماکونون اطرافيندا يئرلشن اوجا چيرکين آدلي داغلارينا ايشاره ائده رک بو گؤزه ل ‏ميصراعلاردا قلمه آلميشدير :‏
"قار ، قالاندي ، بو داغلارين باشينـا ‏
کفن ساردي کمره نين قاشينـــا ‏
سن باخگيلان ، آغ دون گئيه ن داشينا ‏ ‏
آل ياشيل لي داغلار آللاه آغاردي ‏ ‏
سئل گـلردي دره لري ياراردي "‏
شاعير قيشين گؤزه ل منظره لريني ، بوز باغلايان گوللري ، دومان توتان چيرکين داغين ‏زيروه سيني بير مينياتور لووحه سي کيمي گؤزلر اؤنونده جانلانديريبدير:‏
‏"دومان توتدو چيرکين داغين باشيني ‏
قار بولادي دره، تپه ، داشـــيني ‏
سوروشمايين قوجا داغين ياشــيني ‏ ‏
دؤندو سولار گؤللرده قاز قاريلدير ‏ ‏
گؤللر اوزو بوز باغلاييب پاريلدير"‏
شاعير اثرىنين آخيرلاريندا بير داها خيال يئلکنيني آچير خاطيره دنيزينده سفره چيخير. او ‏گئچن گونلري يادينا سالير کدرلنير ، اوره يي آغرير، او خاطيره لردن آجي حسرت و ‏کدرله ياد ائدير :‏
‏ ‏‎ ‎داها دئمه کتلی تویوننان عابباس
کتلی گلین داماد اویوننان عا بباس
آز دئی گیلن چوبان هاییننان عابباس
یادیما دوشنده کندین داغلاری
از گزمه لی چشمه لری باغلاری‏
يوخ !‏‎…‎‏ شاعير ائليني اونودماييب هر آن آنيلاريندا روويالاريندا شئعرينده ياشاتماغا چاليشير ‏‏. کندلىيه بورجلو اولدوغونو بو ميصراعلاردا بيان ائدير :‏
‏"نه قدر دئسم کتلىدن آز دئميشم ‏
کتلىلرين لور- شورونو يئميشم ‏
بو کتلىنين چاريقلارين گئيميشم ‏ ‏
گئجه ايچينده آغيــلدا ياتارديم ‏ ‏
اوشاخلارنان دؤرد آشيقي آتارديم"‏
شاعير "پناهي" اثريني بو بندله قورتارير:‏
‏"کتلي ! آتما پناهىني ائلـيندن ‏
من قورخمارام دوشمانلارين فئليندن ‏
ائشيتميشم او قارىنين ديليندن ‏ ‏
موسلمان ، قارداشين گرک آتماسين ‏ ‏
هموطني اجنبىيه ســاتماسين !!"
بو سون ميصراعلاردا ، شاعير؛ درين ايجتماعي دوشونجه لريني ايفاده ائتميشدير . ‏
منبع : وبلاک ارکین - خاطره لر دفتری ( صمد شفیع زاده ) و ترک خاتون

گئتمه ترسا بالاسی - زنده یاد شهریار

اذن وئر توی گئجه سی من ده سنه دایه گلیم
ال قاتاندا سنه مشاطه تماشایه گلیم
سن بو متهاب گئجه سی سئیره چیخان بیر سرو اول
اذن وئر من ده دالونجه سورونوب سایه گلیم
منه ده باخدین او شهلا گؤزوله ، من قارا گون
جراتیم اولمادی بیر کلمه تمنایه گلیم
من جهنم ده ده باش یاسدیغا قویسام سنیله
هئچ آییلمام کی دوروب جنت ماوایه گلیم
ننه قارنیندادا سنله اکیز اولسایدیم اگر
ایسته مزدیم دوغولوب بیرده بو دونیایه گلیم
سن یاتیب جنتی رویاده گؤرنده گئجه لر
من ده جنت ده قوش اوللام ، کی او رویایه گلیم
قیتلیغ ایللر یاغیشی تک قورویوب گؤز یاشیمیز
کوی عشقینده گرک بیرده مطلایه گلیم
سن ده صحرایه ماراللار کیمی چیخ ، تولی کی
من ده بیر صیده چیخانلار کیمی ، صحرایه گلیم
آللاهوندان سن اگر قورخمویوب ، اولسان ترسا
قورخورام منده دؤنوب مذهب عیسی یه گلیم
شیخ صنعان کیمی دونقوز اوتاریب ایللرجه
سنی بیر گؤرمک اوچون معبد ترسایه گلیم
یوخ صنم ! آنلامادیم ، آنلامادیم ! حاشا من
بوراخیب مذهبیمی ، سنله کلیسایه گلیم
گل چیخاق طور تجلایه ، سن اول جلوه طور
من ده موسی کیمی ، او طور تجلایه گلیم
شیردیر « شهریار » ین شعری الینده شمشیر
کیم دئیه ر من بئله بیر شیرله دعوایه گلیم ؟
..